تعیین ضریب شکل سه گونه کاج بروسیا، کاج بادامی و زربین در توده‌های دست‌کاشت عرب‌‌‌‌‌داغ استان گلستان

چکیده سابقه و هدف: آگاهی از موجودی جنگل و برآورد حجـم دقیق درختان یکی از مشخصه‌های مهم در برنامه‌ریزی بـرای منـابع جنگلی است. ضریب شکل یکی از مهم‌ترین عوامل تعیین حجم دقیق درختان است. برای برآورد حجم واقعی درختان، باید ضریب شکل محاسبه شود. هدف این پژوهش تعیین ضریب شکل سه گونه کاج بروسیا، کاج بادامی و زربین در جنگل‌کاری عرب ‌‌‌‌‌داغ و مقایسه ضریب شکل واقعی با ضریب شکل‌های طبیعی، مصنوعی و هوهنادل است. مواد و روش‌ها: در این پژوهش برای سه گونه کاج بروسیا، کاج بادامی و زربین در جنگل عرب‌داغ استان گلستان، چهار نوع ضریب شکل شامل واقعی، طبیعی، مصنوعی و هوهنادل ارزیابی شد. به این منظور 13 اصله درخت از هر گونه (در مجموع 39 درخت) در طبقات قطری مختلف از 5/7 تا 5/42 سانتیمتر (2 درخت از هر طبقه قطری) به‌صورت تصادفی انتخاب شدند. سپس از هر درخت اطلاعات ارتفاع درختان موردنظر، قطر برابرسینه، قطر در 1/0، 3/0، 5/0، 7/0 و 9/0 ارتفاع درخت، سپس از هر درخت قطعات 2 متری جدا شد و قطر ابتدا و انتهای هر قطعه 2 متری اندازه‌گیری شد. همچنین ارتفاع و قطر کنده و طول درخت نیز اندازه‌گیری شد. برای محاسبه حجم دقیق تنه از جمع حجم‌های دو متری و کنده با استفاده از فرمول اسمالیان انجام شد. سپس ضریب شکل‌های (واقعی، مصنوعی، طبیعی و هوهنادل) هر گونه محاسبه شدند. یافته‌ها: نتایج نشان داد که ضریب شکل کاج بروسیا با استفاده از فرمول‌های واقعی، طبیعی، مصنوعی و هوهنادل به ترتیب 49/0، 94/0، 41/0 و 45/0 بود. همچنین نتایج آزمون تی جفتی نشان داد که تفاوت معنی‌داری در سطح اطمینان 95درصد بین ضریب شکل مصنوعی با واقعی وجود داشت، اما بین ضریب شکل هوهنادل و طبیعی با واقعی تفاوت معنی‌داری وجود نداشت. ضریب شکل کاج بادامی با استفاده از فرمول‌های واقعی، طبیعی، مصنوعی و هوهنادل به ترتیب 51/0، 74/0، 41/0 و 45/0 حاصل شد. تفاوت معنی‌داری بین ضریب شکل واقعی با ضریب‌ها شکل مصنوعی و هوهنادل وجود داشت. اما بین ضریب شکل طبیعی با واقعی وجود نداشت. ضریب شکل زربین با استفاده از فرمول‌های واقعی، طبیعی، مصنوعی و هوهنادل به همان ترتیب قبلی 55/0، 53/0، 48/0 و 48/0 بود. تفاوت معنی‌داری بین ضریب شکل هوهنادل با واقعی وجود داشت، اما بین ضریب شکل واقعی با طبیعی و مصنوعی تفاوت معنی‌داری وجود نداشت. نتیجه‌گیری: با توجه به نتایج این پژوهش، می‌توان نتیجه‌گیری کرد که ضریب شکل طبیعی می‌تواند به‌عنوان ضریب شکل مناسب برای کاج بروسیا، بادامی وزربین مورد استفاده قرار گیرد، وضریب شکل هوهنادل برای کاج بروسیا و ضریب شکل مصنوعی برای زربین قابلیت جایگزینی ضریب شکل واقعی را دارند. واژه‌های کلیدی: ضریب شکل، کاج بروسیا، کاج بادامی، زربین، عرب‌داغ